Nằm bên dòng sông Bồ thơ mộng, làng Vân Cù thuộc xã Hương Toàn – Thị xã Hương Tràm, cách thành phố Huế chỉ khoảng 10 km.
Ngôi làng cổ này đã có tuổi đời gần 500 năm, là một trong những làng cổ có truyền thống lâu đời không chỉ ở Thừa thiên Huế mà còn trên cả nước. Vân Cù sớm nổi tiếng như một làng chuyên sản xuất bún “có tay nghề”, sợi bún dai, to, thơm mùi gạo và trắng nõn mát mắt.
Hiện nay, làng Vân Cù có hơn 135 cơ sở sản xuất bún, mỗi ngày sản xuất ra được trên 30 tấn bún, đưa đến khắp các miền trên cả nước. Nói về quy trình sản xuất bún Vân Cù, đặc sắc nhất phải kể đến công đoạn dùng muối “sống” để ngâm, hay công đoạn nuôi bột đòi hỏi tính kiên nhẫn và quy trình bảo quản bún thành phẩm khắt khe.
Điểm đặc trưng của bún Vân Cù là sợi bún to bản, tròn trắng, bóng mẩy mà vị gạo rất dậy. Trong nồi nước chần bún, khi bún Vân Cù được tráng qua, thường một lớp tinh bột mỏng như sương sẽ tích lũy ở đáy nồi. Người đầu bếp thường chần qua bún từ 2 đến 3 lần nước trước khi phục vụ thực khách, việc này giúp loại bỏ tinh bột thừa, làm ấm bún, từ đó sợ bún trở nên mềm và bớt chua.
Tính ứng dụng của bún Vân Cù cũng rất đa dạng nhưng chủ yếu được dùng chính trong món bún bò Huế trứ danh. Thật không ngoa khi nói bún Vân Cù làm nên hồn cốt của món nước chan sánh ngang với phở. Có nhiều thực khách nước ngoài ưa thích bún bò Huế, chủ yếu bởi sợi bún to, dầy, ăn rất hợp cùng nước chan đậm vị chân giò, ớt sả và mắm ruốc đặc sản.
Mới đây, ngày 19/2/2025, làng Vân Cù đã trang trọng tổ chức lễ đón nhận danh hiệu Di sản văn hóa phi vật thể Quốc gia “Nghề thủ công truyền thống – Nghề làm bún Vân Cù”.
Trong ngày đặc biệt này, dân làng, địa phương đã tổ chức nhiều hoạt động ý nghĩa, nhằm tăng tính biểu tượng cho sản phẩm của làng, tăng tính quảng bá và bảo tồn giá trị di sản.
Song song với đó, nhân dân còn tổ chức lễ hội nhằm ngày Húy kỵ Bà Bún, tổ nghề làm bún Vân Cù. Đây là hoạt động văn hóa đặc sắc, mang tính biểu tượng ở Thừa thiên Huế, nhất là đối với một ngôi làng có truyền thống 500 năm. Điều này lại càng có ý nghĩa hơn, vì từ đây, nghề bún Vân Cù đã trở thành di sản của cả dân tộc, được giữ gìn, bảo tồn và truyền thừa trong không gian văn hóa chung.
Việc công nhận nghề làm bún Vân Cù là Di sản văn hóa phi vật thể Quốc gia còn mở ra cơ hội để phát triển du lịch gắn với làng nghề và văn hóa.
Một số hình ảnh khác tại buổi lễ hội.
